Het is een kille ochtend als ik de eerste stappen zet op de route van de podwalk Het verhaal van Nederland in Veenhuizen. De monumentale gebouwen, ooit een symbool van discipline en heropvoeding, doemen op als stille getuigen van een bewogen verleden. Terwijl de stem van verteller Daan Schuurmans in mijn oren klinkt, stap ik letterlijk en figuurlijk een andere tijd binnen.
Van armoede naar orde en tucht
“Hier kwamen de paupers, de wezen, de landlopers… mensen zonder toekomst,” hoor ik in mijn oor, terwijl ik nog aan het strugglen ben met de app. In 1823 werd Veenhuizen omgevormd tot een dwangkolonie, een plek waar de armen van Nederland heropgevoed moesten worden tot ‘betere mensen’. Honderden mannen, vrouwen en kinderen arriveerden hier (vaak tegen hun wil) in de hoop op een beter bestaan. Maar de werkelijkheid was hard.
Op mijn telefoonscherm popt het volgende audiofragment op, maar jammer genoeg start de audio niet automatisch in. Ik moet het daarom met de hand ontgrendelen. Jammer, de vorige keer in Anloo ging dit vanzelf. Langs de route zie ik de perfect geordende lanen, de voormalige gestichten met hun typische gevels en de karakteristieke opschriften als ‘Vrede en Recht’ en ‘Werk en Bid’. In de verte doemt de kerk op, waar de kolonisten op zondag samenkwamen, of ze nu wilden of niet.
De echo van het verleden
Ik stop even bij het Tweede Gesticht, waar ooit duizenden mensen verbleven. Het voelt beklemmend. “Ze werkten van zonsopgang tot zonsondergang, kregen een karige maaltijd en werden gecontroleerd tot in het kleinste detail,” hoor ik door mijn oortjes. Een vrouw, een fictieve stem uit het verleden, fluistert bijna: “Ze zeiden dat het een kans was, maar we zijn gevangenen in een open lucht.”
De podcast brengt het verleden tot leven. Je hoort de voetstappen op de kasseien, het gekletter van kettingen, het geroezemoes van mensen die hoopten op een nieuw begin. Helaas was dit voor bijna niemand weggelegd...
Veenhuizen vandaag
De tijden zijn veranderd en Veenhuizen is nu geen plek van dwang meer, maar van ontdekking. De oude gestichten zijn nu monumenten. Het gevangenismuseum vertelt verhalen over orde en recht en de lanen nodigen uit tot lange wandelingen. Toch heeft Veenhuizen nog steeds een actieve gevangenisfunctie. Er zijn nog altijd cellencomplexen in gebruik. Terwijl ik luister naar de verhalen zie ik een voetbalveld. Hier oefent het 'Bajes-elftal' en speelt regelmatig toernooien tegen niet gedetineerden. Een bijzondere vorm van re-integratie die verleden en heden op een unieke manier verbindt.
Een klein stukje verderop loop ik langs Brouwerij Maallust, waar ooit de kolonisten hun brood verdienden. Nu wordt hier ambachtelijk bier gebrouwen, met klinkende namen als Armoedzaaier en Weldoener. Ik neem plaats in het proeflokaal en bestel een tosti met pulled chicken; een speciaal broodje dat wordt bereid met bierbostel, een bijproduct van het bierbrouwproces. Bierbostel bestaat uit de overgebleven granen na het brouwen en is rijk aan vezels en eiwitten. Jum! Het broodje heeft een heerlijke smaak en knapperige textuur. Een biertje erbij? Natuurlijk. Want vandaag de dag mag je hier wél zelf kiezen.
Praktische info
Wil je zelf door de tijd reizen? De podcastwandeling 'Een beter mens' is te beluisteren via de app van NTR Het verhaal van Nederland. De route start bij het Gevangenismuseum in Veenhuizen en duurt ongeveer een uur. Vergeet je koptelefoon of oortjes niet en trek stevige schoenen aan.
Volg mijn voorbeeld en strijk na afloop neer bij bierbrouwerij Maallust voor een lekkere lunch en
een lokaal gebrouwen biertje. Maallust is gevestigd in de oude graanmaalderij en is dé plek om de tocht op een smaakvolle manier af te sluiten. Misschien heb je geluk en is de
naastgelegen kaaswinkel ook geopend om wat lekkers mee naar huis te nemen.
Heb je de smaak te pakken? In Anloo ligt het verhaal in het spoor van de jagers.
Ik wens je alvast een mooie tijdreis toe!
By(e)
Lidia
Reactie schrijven